گیاه پزشکی، گیاه آویشن

نام گیاه ادویه:آویشن “Thyme”

آویشن “Avishan / Thyme”، گیاهی دارویی از خانواده نعناع، با ترکیبات قدرتمند ضدعفونی‌کننده مانند تیمول و کارواکرول، دارای خواص ضد التهاب، تقویت تنفس و گوارش، به‌علاوه تقویت سیستم ایمنی است. آویشن همچنین در آرام‌سازی و بهبود خواب کاربرد دارد و در نوع خاصِ ایرانی خود “Avishan-e‑Shirazi” در طب سنتی ایران جایگاه ویژه‌ای دارد.

معرفی گیاه آویشن “Avishan”

آویشن از خانواده نعناع (Lamiaceae) بوده و گونه‌های مختلفی دارد؛ گونه‌ای مانند Thymus vulgaris متداول‌ترین نوع است و گونه‌ای دیگر با نام Avishan-e‑Shirazi یا Zataria multiflora  در ایران به‌وفور یافت می‌شود .

 تاریخچه و خواستگاه:

آویشن از دوران باستان در مصر، یونان و روم استفاده می‌شد.

·      مصریان باستان از آن در مومیایی‌سازی بهره می‌بردند.

·      یونانیان آویشن را نماد شجاعت می‌دانستند.

·      در قرون وسطی، شوالیه‌ها شاخه‌ی آویشن را به عنوان تعویذ همراه داشتند.

·      در ایران باستان، آویشن شیرازی یکی از پایه‌های طب سنتی و عطاری بوده است.

 خواص درمانی و کاربردها

 ۱. ضدعفونی‌کننده و ضد میکروب

ترکیبات فعالی مانند تیمول و کارواکرول خواص ضد‌بی‌میکروبی و ضدعفونی‌کننده قوی دارند و در گذشته حتی برای ضدعفونی هوا در بیمارستان‌ها استفاده می‌شدند .

 ۲. ضدالتهاب و آنتی‌اکسیدان

آویشن دارای اسید روزمارینیک، فلاونوئیدهایی مانند لوتئولین و اپیژنین و ویتامین‌های A، C و B6 است که در عین کاهش التهاب، از سلول‌ها در برابر آسیب اکسیداتیو محافظت می‌کنند .

 ۳. تقویت دستگاه تنفسی

آویشن به‌صورت چای یا بخور برای درمان سرفه، گلو درد، برونشیت و حتی به‌عنوان تسکین‌دهنده‌ی آسم جزو گزینه‌های طبیعی بسیار موثر است .

 ۴. کمک به سلامت گوارش و ضد نفخ

آویشن به‌عنوان یک گیاه ضدنفخ (Carminative)، در بهبود سو هاضمه، کولیک و تحریک فعالیت آنزیم‌های گوارشی نقش دارد .

 ۵. تقویت سیستم ایمنی و کاهش فشار خون

با منبع خوب آهن، پتاسیم و خاصیت ادرارآوری، مصرف آویشن علاوه بر تقویت سیستم ایمنی، ممکن است در مدیریت فشار خون و دفع سموم بدن نیز موثر باشد .

 ۶. کاربرد در آروماتراپی و رفع استرس

رایحه آویشن در آرام‌سازی، بهبود خواب و تقویت خلق و خو کاربرد دارد و به‌صورت اسانس در آروماتراپی مورد استفاده قرار می‌گیرد .

 تنوع خانواده آویشن:

خانواده‌ی آویشن‌ها بیش از ۳۵۰ گونه دارد. رایج‌ترین انواع برای آشپزی و دارو:

۱.    آویشن باغی (Thymus vulgaris):

طعمی تند و گرم، بسیار معطر، مناسب غذاهای مدیترانه‌ای

۲.    آویشن شیرازی (Zataria multiflora):

بومی ایران، طعمی قوی‌تر و خاص‌تر، خواص دارویی بیشتر

۳.    آویشن لیمویی (Thymus citriodorus):

با رایحه‌ی لیمو، مناسب غذاهای دریایی و سس‌ها

۴.    آویشن وحشی (Thymus serpyllum):

در مناطق کوهستانی، مناسب دمنوش و ترکیب‌های دارویی

۵.    آویشن اسپانیایی (Thymus zygis):

گونه‌ای با عطر شدیدتر، در اروپا رایج

 طعم ادویه:

o     گرم، کمی تند، تلخ ملایم

o     طعمی پیچیده با ته‌مزه‌ی چوب و نعناع

o     قدرت طعم‌دهی بالا، عطر قوی

 ویتامین‌ها و مواد معدنی:

Ø    ویتامین C، A، B6، K

Ø    آهن

Ø    منگنز

Ø    کلسیم

Ø    منیزیم

Ø    آنتی‌اکسیدان قوی به نام تیمول و کارواکرول

 درمان (کاربردهای درمانی):

ü    درمان گلودرد و سرماخوردگی

ü    کاهش سرفه‌های خشک و آلرژیک

ü    درمان سوءهاضمه و نفخ

ü    ضدباکتری قوی برای عفونت‌های دهانی

ü    درمان آکنه و مشکلات پوستی (موضعی)

ü    دمنوش آن آرام‌بخش و خواب‌آور است

 روش مصرف در ترکیب ادویه‌ها:

w      ترکیب در ادویه‌های مدیترانه‌ای، مانند ادویه ایتالیایی

w      استفاده در گرام ماسالا یا مخلوط ادویه گوشت

w      طعم‌دهنده‌ی فوق‌العاده برای مرغ، ماهی، خوراک سبزیجات و سوپ

w      در ادویه‌ی مخصوص پیتزا، پاستا، سیب‌زمینی تنوری، جوجه کباب

w      در چای گیاهی یا دمنوش برای رفع سرفه

w      ترکیب با روغن زیتون، سیر، فلفل سیاه و لیمو به‌عنوان مرینیت

 نکات قابل توجه در مصرف:

w      مصرف این ادویه بطور کلی در کتب قدیمی و طب سنتی توصیه شده ولی لازم و شایسته است در شرایط ویژه حتما با پزشک خود مشورت نمایید.

w      مصرف بیش از حد ممکن است منجر به تحریک معده شود.

w      در دوران بارداری با احتیاط مصرف شود

w      آویشن تازه نسبت به خشک طعم ملایم‌تری دارد

عطر آویشن طبیعی کوهستان سارینا ماسالا؛ جادوی سبز طعم و تندرستی.